รายละเอียด
สิบสองปันนาดำรงความมั่นคงเฟื่องฟู
อยู่ราว 100 กว่าปี ก็ถูกรุกรานอีกครั้ง
โดยชาวจีนสมัยราชวงศ์มองโกล
และตกอยู่ในปกครองของจีนอีกครั้งในปี พ.ศ.1835 โดยจีนได้แต่งตั้ง “เจ้าแสนหวีฟ้า” ขึ้นเป็นกษัตริย์เชียงรุ่งซึ่งคำว่า “แสนหวี”นั้นมาจากภาษาจีน
ว่า “ชวนเหว่” ที่หมายถึงการโฆษณาปลอบโยน ตำแหน่งของเจ้าแสนหวีฟ้าจึงหมายถึงผู้ที่ทำหน้าที่เกลี้ยกล่อบปลอบโยนราษฎรในปกครองให้อยู่ในอำนาจของจักรพรรดิจีนนั่นเอง
อย่างไรก็ตามเมื่อสิบสองปันนาอ่อนแอลง
และต้องตกอยู่ในปกครองของจีน แต่ศูนย์กลางแห่งอำนาจจีนก็อยู่ห่างไกล ในขณะที่อิทธิพลของพม่า และสยามในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้นเมื่อราว 200 กว่าปีก่อนก็แข็งแกร่งขึ้นตามลำดับ อาณาจักรสิบสองปันนาจึงจำเป็นต้องยอมอ่อนน้อมยอมส่งเครื่องบรรณาการให้กับทั้งเจ้ากรุงจีน เจ้ากรุงศรีอยุธยาอันหมายถึงสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ในยุคนั้น และเจ้ากรุงอังวะแห่งพม่า สิบปันนาในยามนั้นจึงถูกเรียกว่าเป็นเมือง “สามฝ่ายฟ้า” คือตกอยู่ใต้อิทธิพลของชาติที่แข็งแกร่งกว่าถึง 2 อาณาจักรในเวลาเดียวกัน
ในสมัยสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ นั้นหลังจากที่พระองค์ได้ส่งทัพมาปลดปล่อยเชียงใหม่
และ อาณาจักรล้านนา จากอิทธิพลของพม่าแล้ว
ได้ทรงโปรดให้พระเจ้ากาลวิละเป็นแม่ทัพ
ยกไปตีเมืองและกวาดต้อนพลเมืองชาวไทลื้อ
จากสิบสองปันนา ไทลื้อเมืองพน เมืองหย่วน เมืองล่า ไทขึนจากเชียงตุง ไทยใหญ่จากแคว้นฉาน
ในพม่า มาอยู่ที่เชียงใหม่ เชียงราย พะเยา และลำพูนเป็นจำนวนมาก ซึ่งเรียกกันว่ายุค
“เก็บผักใส่ซ้า เก็บข้าใส่เมือง”
ซึ่งเป็นวิธีการฟื้นฟู อาณาจักรล้านนา วิธีหนึ่ง
เพราะในช่วงที่ พม่า ยึดครองเชียงใหม่นั้น
ก็ได้กวาดต้อนชาว เชียงใหม่ และ ชาวล้านนา
ไปอยู่ที่พุกาม และ มัณฑเลย์ จำนวนมากเช่นกัน
อาณาจักรเชียงรุ่ง ถูกยื้อยุดฉุดดึง
โดยอาณาจักรที่เข้มแข็งกว่าไปมาอยู่นาน
กระทั่งยุคสมัยแห่งการล่าอาณานิคม
ในช่วงรัชกาลที่ 4-รัชกาลที่ 5 ของไทย
ทั้งอังกฤษ และ ฝรั่งเศส ที่มีอิทธิพลเข้มแข็ง
ยิ่งขึ้นไปอีกก็เข้ามาขีดเส้นแบ่งปันจัดสรร
โดยอังกฤษที่ยึดครองพม่า
และให้สิบสองปันนาไปขึ้นอยู่กับจีน
ให้เชียงตุงขึ้นอยู่กับพม่า
และขีดเส้นให้ฝรั่งเศสมีอิทธพลอยู่ใน ลาว และ
อินโดจีน
สิบสองปันนายังคงมีกษัตริย์ปกครอง
อยู่ถึง 45 รัชกาล กระทั่งเหมา เจ๋อ ตุง
ปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองจีน
เป็นระบอบคอมมิวนิสต์ ในปี พ.ศ. 2492
และนำทหารเข้ายึดครองสิบสองปันนา
ในปี พ.ศ.2493 ระบอบกษัตริย์ก็เริ่มเสื่อมสลายลง เชื้อพระวงศ์ต่างแตกกระสานซ่านเซ็น
ไปอยู่ พม่า บ้าง สยาม บ้าง
ในปี พ.ศ.2501 เกิดการปฏิวัติวัฒนธรรมครั้งใหญ่ในจีน มีการทำลายล้างตำหรับตำรา ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี ภูมิปัญญา ศาสนา และสถาบันกษัตริย์อย่างสิ้นเชิง พระราชวังเวียงผาคราง
ริมฝั่งแม่น้ำโขงเมืองเชียงรุ่งของกษัตริย์ไทลื้อ
ถูกเผาทำลายลงจนราบคาบ วัดวาอาราม
พระธรรมคำภีร์ ตำหรับตำราทางพระพุทธศาสนา
ในสิบสองปันนาถูกเผาทำลายลงเป็นจำนวนมาก
เชียงรุ่ง ดินแดนที่รุ่งเรืองของพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท ต้องหยุดชะงักขาดช่วงไป
อย่างน่าเสียดาย วิถีวัฒนธรรมของชาวไทลื้อ
ที่เต็มไปด้วยสีสันถูกเข้มงวดกัดขัน
และลบล้างลงไปกับการปฏิวัติวัฒนธรรม
อย่างน่าเสียดาย
แต่แม้นการปฏิวัติวัฒนธรรมของลัทธิคอมมิวนิสต์ จะมีส่วนในการทำลายภูมิรู้
ภูมิปัญญา ศาสนา และวิถีวัฒนธรรมของชาวไทลื้อไปมากมายเพียงใด แต่เมื่อยุคสมัยผ่านไป
ระบอบคอมมิวนิสต์เสื่อมคลายความเข้มงวดลง ศาสนา และวิถีวัฒนธรรมของชาวไทลื้อสิบสองปันนาก็กลับฟื้นคืนชีวิตขึ้นอีกครั้ง
สิบสองปันนาเปิดตัวกับโลกภายนอกอีกหน
คนไทยจากเมืองไทยได้รู้จักและไปมาหาสู่
ชาวไทลื้อสิบสองปันนาที่เป็นเสมือนชนร่วมสายบรรพบุรุษอีกหน
แต่ช่วงเวลาแห่งความสวยงามเหล่านี้
คงยืนอยู่ได้ไม่นานนัก
วิถีวัฒนธรรมของชาวไทลื้อสิบสองปันนา
กำลังถูกทำลายลงอย่างหนักหน่วงอีกครั้ง
ซึ่งเป็นการทำลายล้างอย่างหนักหน่วง
กว่าการปฏิวัติวัฒนธรรมโดยระบอบคอมมิวนิสต์
เสียอีก และเป็นการทำลายล้างวิถีวัฒนธรรม
ของชาวไทยลื้ออย่างถาวรเสียด้วย
นั่นคือการถูกทำลายจากการพัฒนา
ในระบอบทุนนิยมนั่นเอง
------------------------------------------------
ขอบคุณ - วินิจ รังผึ้ง
